SANSKRIT CLASS 10TH QUESTION PAPER 2018 (RBSE)

RAJASTHAN BOARD EXAMINATION, 2018

CLASS 10th

संस्कृतम्

समय: 3¼ घंटे                                        अधिकतम अंक: 80


परीक्षाओं के लिए सामान्य निर्देश:-

1. सभी प्रश्न करने अनिवार्य हैं। 

2. सभी प्रश्नों के अंक प्रश्न के सामने अंकित हैं। 


 

(1). अधोलिखितस्य पाठ्यपुस्तकात् पठितगद्यांशस्य सप्रसङ्ग् हिन्दी भाषयाम्  अनुवादं लिखत्।

अनन्तरं सर्वे जालेन बद्धाः बभूवुः। ततो यस्य वचनात्  तत्र अवलम्बितातं सर्वे तिरस्कुर्वन्ति। तस्य तिरस्कारं श्रुत्वा चित्रग्रीव उवाच  “नायमस्य दोषः। विपत्काले विस्मय एव कापुरुषलक्षणंम्। तदत्र धैर्यमवलम्ब्य प्रतिकारश्चिन्त्यताम् । इदानीमप्येवं क्रियताम् । सवैरेकचित्तिमूय जालमादायोडीयातम्।” इति विचिन्त्य सर्वे पक्षिणः जालमादायोत्पतिताः। अनन्तरं  स व्याघ्रः सुदुरज्जालापहारकान् तान् अवलोक्य पश्चात् धावनम् अकरोत्।

अथवा 

तेन पुनः सैन्यशक्तिसङ्ग्रहकार्यम् आरब्धम् , महासैन्यं सः रचयामास । तया सेनया च मुगलशासनं प्रति स्वातन्त्र्ययुद्धं  प्रारभत। स्वराज्यहस्तच्युतान् अनेकभागान् पुनः हस्तगतान् कृतवान्। तेषु मोही , गोगुन्दा , उदयपुरम् इत्यादयः मुख्याः आसन्। स्वराज्ये शान्तिं संस्थाप्य “चावण्ड ” नामकं स्थानं स्वराजधानिम् अकरोत्। तस्मिन् काले  “चावण्ड ” स्थानं स्थापत्यकलायाः, ललितकलायाः, वाणिज्यस्य , विधायाश्च् प्रमुखकेन्द्रम् आसीत्। 

 

(2). अधोलिखितस्य पाठ्यपुस्तकात् पठितपद्यांशस्य सप्रसङ्ग् हिन्दी भाषयाम्  अनुवादं लिखत्। 

विधा विवादाय धनं मदाय, 

शक्तिः परेषां परिपीडनाय। 

खलस्य साधोर्विपरीतमेतत् , 

ज्ञानाय दानाय च रक्षणाय 

अथवा  

वर्षागमे चारुमरुं विहाय

कवान्यत्र कस्यापि रमेत चित्तम्।

सरःसु वर्षासमयेऽपि यस्मिन् , 

शरत् – प्रसन्नं सलिलं चकास्ति।। 

 

(3). अधोलिखितस्य पाठ्यपुस्तकात् पठितपद्यांशस्य सप्रसङ्ग् संस्कृते व्याख्या कार्या- 

न जातु दुःखं गणनीयम् 

न च निजसोख्यं मननीयम्।

कार्य-क्षेत्रे त्वरणीयम्

लोकहितं मम करणीयम्।।

अथवा 

अजरामरवत् प्राज्ञो विधामर्थ च चिन्तयेत्।

गृहीत इव केशेषु मृत्युना धर्ममाचरेत्।।

 

(4). अधोलिखितस्य पाठ्यपुस्तकात् पठितपद्यांशस्य सप्रसङ्ग् संस्कृते व्याख्या कार्या- 

प्रथमा – वत्स एनं बालमृगेन्द्रं मुञ्च। अपरं ते क्रीडनकं दास्यामि। 

बालः – कुत्र , देह्येतत्  (इति हस्तं प्रसारयति) 

द्वितीया – सुव्रते , शक्य एष वाचामात्रेण विरमयितुम्। गच्छ तत् मदीय उटजे मार्कण्डेयस्य ऋसिकुमारस्य वर्णिचित्रितो मृतिकामयुरस्तिस्ष्थिति, तमस्योपहर।

प्रथमा – तथा। (इति निष्कान्ता) 

अथवा 

सर्वदारः – (तथा निपुणं निरीक्षमाणः) महाराज ! मेवाड-मन्त्री भामाशाहः इव कश्चन आगच्छ्न् प्रतीयते।

प्रतापः – हु, किम् उक्तम् ! भामाशाहः ? तस्य कथम् इदं ज्ञातम् अभूत ? अस्तु तावत्, प्रतिक्षामहे तम्। 

(भामाशाहः धनराशिग्रन्थिम् आदाय आयाति) 

भामाशाहः – (प्रणम्य) अन्नदातः! सेवकं संत्यज्य क्व प्रस्थियते श्रीमता ? 

 

(5). अधोलिखितेषु अष्टसु केषाञ्चन षट् प्रश्नानामुत्तराणि संस्कृतमाध्ययेन लिखित – 

(i) “जयसुरभारति !” इति पाठस्य रचयिता कः अस्ति ? 

(ii) “संघे शक्तिः” इति पाठनुसारेण “अद्य प्रातरेव अनिष्ट्दर्शन जातम्, न जाने किम् अनभिमतं दर्शयिष्यति।”  इति कः कथितवान् ? 

(iii) “स्वं स्वं चरित्रं शिक्षेरन् पृथिव्यां सर्वमानवाः” इति कथनं कस्य कृतेः अस्ति ? 

(iv) महाराणाप्रतापस्य राज्याभिषेकः कस्मिन् ग्रामे अभवत् ? 

(v) मरुप्रदेशे व्याप्तानां मृत्युभोजनं, बालविवाहः, नार्युत्पिडनं, यौतुकप्रथादिनां कुप्रथानां  सदेव कः सचेष्टः आसीत् ? 

(vi) “मरु सौन्देर्यम्” इति पाठानुसारेण ‘शुष्कोऽपि नित्यं सरसः स देशः’ इति केन प्रशंसितः ?

(vii) महाराजः सूरजमल्लः कस्य ज्येष्ठपुत्रः आसीत् ?

(viii) ‘यो यद्वपति बीजं हि लभते तादृशं फलम्’ इति पाठानुसारेण कथं तेषा दायादानां मया प्रत्यपकारः कर्तव्यः इति केन चिन्तितम् ?

 

निर्देश:- प्रश्न संख्या 6 – 9 पर्यन्तं रेखाड्डितपदमाधृत्य प्रश्न निर्माणं कुरूत-

6. अहिंसा परमों धर्मः ।

 

7. पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि सन्ति।

 

8. एतेन मम न अपमानः

 

9. नायकेषु अन्यतमः सूरजमल्लः आसीत्।

 

10. प्रश्नपत्रादतिरिच्य स्वपाठ्यपुस्तकात् श्लोकद्वंय लिखत – 

 

11. अधोलिखितं गंद्याशं पठित्वा एतदाधारित – प्रश्नानाम् उत्तराणि यथानिर्देशं लिखत: 

दैनन्दिनव्यवहारे यः सहायतां करोति सः बन्धुः भवति। यदि विश्वे सर्वत्र एतादृशः भावः भवेत् तदा विश्वबन्धुत्वं सम्भवति। परन्तु अधुना संसारे कलहस्य अशान्तेः च वातावरणम् अस्ति। मानवाः परस्परं न विश्वसन्ति। ते परस्य कष्टं स्वकीयं कष्टं न गणयन्ति। संसारे सर्वत्र विद्वेषस्य शत्रुतायाः हिंसायाः च भावना दृश्यते, देशानां विकासः अपि अवरूद्धः भवति। इयं महती आवश्यकता वर्तते यत् एकः देशः अपरेण देशेन यह निर्मलेन हदयेन बन्धुतायाः व्यवहारं कुर्यात्। विश्वस्य जनेषु इयं भावना आवश्यकी। ततः विकसिताविकसितयोः देशयोः मध्ये स्वस्था स्पर्धा भविष्यति। सर्वे देशा ज्ञानविज्ञानयोः क्षेत्रे मैत्रीभावनया सहयोगेने च समृद्धिं प्राप्तुं समर्था भविष्यन्ति। सूर्यचन्द्रयोः प्रकाशः सर्वत्र समानरूपेण प्रसरति। प्रकृतिः अति सर्वेषु समत्वेन व्यवहरति। तस्मात् अस्माभिः सर्वैः परस्परं वैर- भावम्् अपहाय विश्वबन्धुत्वं स्थापनीयम्।

(क) अस्य गद्यांशस्य समुचितं शीर्षकं लिखत।

(ख) यथानिर्देशं प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।

(i) दैनन्दिन – व्यवहारे बन्धुः कः भवति ?

(ii) समर्थाः देशाः कान्प्रति उपेक्षाभावं प्रदर्शयन्ति ?

(iii) अधुना संसारे कस्य वातावरणम् अस्ति ?

(iv) सर्वेषु समत्वेन का व्यवहरति ?

(v) कयोः प्रकाशः सर्वत्र समानरूपेण प्रसरति ?

(ग) यथानिर्देशं प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत –

(i) “मानवाः परस्परं न विश्वसन्ति ”अत्र कर्तृपदं लिखत। 

(ii) “इयं महती आवश्यकता वर्तते ” अत्र विशेष्यपदं लिखत।

(iii) ते परस्य कष्ंट स्वकीय कष्ंट न गणयन्ति, अत्र ‘ते’ इति सर्वनामपदस्य स्थाने संज्ञापदं लिखत।

(iv) ‘अधस्तात्’ इति पदस्य गद्यांशत् चित्वा विलोमपदं लिखत।

 

12. अधोलिखितपदयोः सन्धिविच्छेदं कृत्वा सन्धेः नामापि लिखत।

(i) स्वागतम्

(ii) दिग्गजः

 

13. अधोलिखितपदयोः सन्धिविच्छेदं कृत्वा सन्धेः नामापि लिखत।

(i) पो + अनः

(ii) रामः + च

 

14. अधोलिखितरेखाक्डिंत – पदेषु समस्तपदानां विग्रहम् अथवा विग्रहपदानां समासं कृत्वा समासस्य नामापि लिखत।

(i) रमेशः प्रतिवारं प्रयासं करोति।

(ii) असौ महाराजः अस्ति।

(iii) माता च पिता च गच्छतः।

 

15. अधोलिखितरेखाक्डिंत विभक्ति तत् कारणं च लिखत।

(i) ग्रामं परितः क्षेत्राणि सन्ति।

(ii) सीमा गीतया सह पठति।

(iii) नगरात् पृथक् आश्रमः अस्ति।

 

16. कोष्ठकेषु प्रदत्त – प्रकृत्तिप्रत्ययानुसारं शब्द – निर्माण कृत्वा रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत-

(i) प्रसन्नो बालकः ……………। (शंक् + शानच्)

(ii) …………………..गोपालः गच्छति। (पठ् + शतृ)

 

17. अधोलिखित वाक्ययोः रेखाक्डिंतपदेषु प्रकृतिं प्रत्ययं च पृथक् कृत्वा लिखत।

(i) ज्ञानवान् सर्वत्र पूज्यते।

(ii) चटका वृक्षे तिष्ठति

 

18. मन्जूषायां प्रदत्तैः अव्ययपदैः रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत।

इव, तत्र, यथा, सहसा

(i) सूर्यः अन्गिगोलकः …………… प्रतिभाति।

(ii) यत्र गच्छति ……………. तिष्ठति।

(iii) कार्यस्त ………….. निर्णयं न करणीयम््।

 

प्रश्न संख्या 91-92 पर्यन्तम् अधोलिखितवाक्यानां वाच्यपरीवर्तनं कृत्वां लिखत।

19. त्वम् पाठं लिखसि।

 

20. रामेण पुस्तकं पठ्यते।

 

21. मया साधुः दृश्यते।

 

22. घटिकाचित्रस्य सहायतया अक्डंानां स्थाने संस्कृतशब्देषु समयलेखंन करणीयम्। (रिक्तस्थाने)

सीमा प्रातः ……………….. विद्यालयं गच्छति।

सा पुनः …………. गृहं आगच्छति।

 

23. अधोलिखितं वाक्यत्रयं शुद्धं कृत्वा लिखत।

(i) बालिकात्रयं प्रतिदिनम् उपवनं गच्छन्ति।

(ii) चनुष्पथे बलिवर्दाः कलहं करोति।

(iii) शिष्यः गुरूं निवेदयति।

 

24. भवान् राजकीय – आदर्श – उच्च माध्यमिक विद्यालय कचज्नपुरस्य दशम्याः कक्षायाः छात्रः सोमनाथः अस्ति।

           स्वविद्यालयस्य प्रधानाचार्याय आवश्यक कार्यवशात् पच्जदिनस्य अवकाशार्थं प्रार्थनापत्रं लिखत।

           भवान् रमेशः स्वकीयं पितरं प्रति स्वाध्यायविषये अधोलिखितपत्रं मन्जूषापदसहायता पूरयित्वा लिखत-

सम्यक्, अस्माकम्, भृशम्, विहाय, सादरम्, अन्यत्, न्यूनताम्, मातरम्।

जामनगरतः

दिनाक्डः 18 मार्च 2018

प्रमपूजनीयेषु पितृचरणेषु (i) …………. प्रणयतः सन्तु। भवतां पत्रमधिगतम्। समाचारान् अधीत्य में मनः (ii) ………. मोदतेतराम्। मईमासे (iiii)………. परीक्षा सम्पत्स्यते। सम्प्रति अध्ययनकर्म (iv)………… चलति। संस्कृतव्याकरणं (v)……….. सर्वेषु दक्षतामापन्नोडस्मि। व्याकरणस्यापि (vi)………… शीघ्रमेव अपनेष्यामि। (vii)…………….. प्रति में सादरं प्रणतयः। (viii)……… कुशलम्।

मन्जूषायाः उपयुक्तपदानि गृहीत्वा ‘चिकित्सालय-दर्शनम्’ इति विषये संवादं पूरयत-

तत्, त्वम्, पीडितः कुत्र, उपचारम्, के अस्ति, चिकित्सालयभवनम्

पुनीतः ‘ सुरेश! त्वं ………… गच्छसि ?

सुरेशः – पुनीत! …………. अति आगच्छ।

पुनीतः – अरे! ……….किं भवनम् अस्ति।

सुरेशः – तत् ……….. अस्ति। आवाम् अति मातुलं द्रष्टुं चलावः।

पुनीतः – सः केन रोगेण …………… अस्ति।

सुरेशः – सः उच्चरक्तचापेन पीडितः…………..।

पुनीतः – ते श्वेतप्रावारकधारकाः ………….. सन्ति। ते किं कुर्वन्ति ?

सुरेशः – ते चिकित्सकाः सन्ति। ते ………….. कुर्वन्ति

 

26. अधोलिखितषड्वाक्येषु केषाच्जन चतुर्णां वाक्यानां संस्कृतभाषायाम् अनुवादं लिखत-

(i) माता पुत्र को उपदेश देती हैं।

(ii) मुझे फल अच्छे लगते है।

(iii) तीन बालिकाएँ इधर देखती है।

(iv) कक्ष के बाहर शिक्षक है।  

(v) उसके बिना तुम नहीं जाते हो। 

(vi) उनके साथ सुनीता आई।

 

27. अधः चित्रं दृष्ट्वा मन्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया संस्कृते षट् वाक्यानि निर्माय लिखत – 

बसयानम् धारयन्ति, छत्रम्, बालाः वर्षायाम्, आरोहन्ति

अथवा

अधोलिखितम् अनुच्छेदं मन्जूषायाः सहायतया रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत – 

श्रेष्ठः, पवन, प्रसृतः, वसन्त, उद्यानानाम्, षट्

(i) शीतलः………. मन्दं मन्दं प्रवहति।

(ii) सर्वत्र सुरभितकुसुमानां सुगन्धः अस्ति।

(iii) कुसुमाकरः समागतः अस्ति।

(iv) भारते ………… ऋतवः भवन्ति

(v) तेष्वयं वसन्तः अस्ति।

(vi) वसन्ते शोभा दर्शनीया भवति।

 

28. अधोलिखितवाक्यानि क्रमरहितानि सन्ति। यथाक्रमं संयोजनं कृत्वा लिखत – (कथा दृष्ट्या)

(i) एकदा कश्चित् प्रमत्तः गजः तत्र आगतवान्।

(ii) अथ सा चटका व्यलपत्।

(iii) चटकायाः नीडं भुवि अपतत्, तेन अण्डानि विशीर्णनि।

(iv) पुरा एकस्मिन् वने एका चटका प्रतिवसति स्म।

(v) कालेन तस्याः सन्ततिः जाता ।

(vi) वृक्षस्य अधः आगत्य तस्य शाखां शुण्डेन अत्रोटयत्।

SANSKRIT CLASS 10TH QUESTION PAPER 2019 (RBSE)

RAJASTHAN BOARD EXAMINATION, 2019

CLASS 10th

SANSKRIT

समय: 3¼ घंटे                                                                                                                                                           अधिकतम अंक: 80


परीक्षाओं के लिए सामान्य निर्देश:-

1. सभी प्रश्न करने अनिवार्य हैं।

2. सभी प्रश्नों के अंक प्रश्न के सामने अंकित हैं।


संस्कृतम् 

1) अधोलिखितस्य पठित गद्यांशस्य हिन्दीभाषया अनुवादं लिखत |  स्वामिनो जीवनं सर्वपन्थ सद्धावस्य निदर्शनमस्ति । अयं हि जाट-जाती जातः, परं सिख्यगुरोः नानकदेवस्य पुत्रेण श्री चन्दनेन प्रवर्तिते उदासीसम्प्रदाये दीक्षितः । गुरू ग्रन्थस्योत्तमः पाठी अभूत् । एकादश वार्षिक-साधनया 700 पृष्टात्मकस्य सिक्खेतिहासस्य लेखन कारितवान् । विभाजनकालीने हिंसाचारे क्षताना मुस्लिमवन्धूनां चिकित्सा कारिता । 

अथवा 

मातृदेवो भव! पितृदेवो भव! आचार्यदेवो भव! अतिथिदेवो भव! यानि अनवद्यानि कर्माणि तानि सेवितव्यानि नो इतराणि । यानि अस्माकं सुचरितानि तानि त्वयोपास्यानि नो इतराणि । श्रद्धया देवम् । अश्रद्धयादेयम् । श्रिया देयम् । हिया देयम् । भिया देयम् । संविदा देयम् । एषः आदेशः । एष उपदेशः । एषा वेदोपनिषद् । एतदनुशासनम् । एवमुपासितव्यम् । 

 

2) अधोलिखितस्य पठितपद्यस्य हिन्दीभाषया अनुवाद लिखत । 

मरू: सुवर्णो न हि येन दृष्टः 

किं तेन दृष्टं कुहचित् सुदृश्यम् ।

स्फुटं मरौ भान्ति सुमेरूश्रृङ्गाः 

शिलासु कृष्णासु न ते हि मृग्याः ।। 

वा 

परोक्षे कार्यहन्तारं प्रत्यक्षेप्रियवादिनम् । 

वर्जयेत्तादृशं मित्रं विषकुम्भं पयोमुखम् ।। 

 

3) अधोलिखितस्य पठित पद्यांशस्य संस्कृतेन व्याख्यां कुरूत । 

एतद्देशप्रसूतस्य सकाशादग्रजन्मनः । 

स्वं स्वं चरित्रं शिक्षेरन् पृथिव्यां सर्वमानवाः ।। 

वा

त्वमसि शरण्या त्रिभुवनधन्या, 

सुरमुनि वन्दित चरणा।

नवरस मधुरा कविता-मुखरा 

स्मितरूचि रूचिराभरणा ।। 

 

4) अधोलिखितस्य नाट्यांशस्य संस्कृतेन व्याख्या कार्या ।  बाल :- जृम्भस्व सिंह! दन्तांस्ते गणयिष्ये ।  प्रथमा – अविनीत, किं नोऽपत्यनिर्विशेषाणि सत्त्वानि विप्रकरोषि? हन्त, वर्धते ते संरम्भः । स्थाने खलु ऋषिजनेन सर्वदमन इति कृतनामधेयोऽसि । द्वितीया – एषा खलु केसरिणी त्वां लवयिष्यति यदि तस्याः पुत्रकं न मुञ्चसि ।  बालः – (सस्मितम्) अहो, बलीय: खलु भीतोऽस्मि! (इत्यधरं दर्शयति) 

अथवा 

प्रताप :- अरे धिक् माम् । यदि अहं मातृभूमिं रक्षितुं न शक्नोमि, किमत्र बासेन मे प्रयोजनम्? (दीर्घ निःश्वसिति) (ततः प्रविशति कश्चन राजपुत्र-सर्वदारः)  सर्वदार :- (राजोचितं प्रणम्य) विजयतां विजयतां महाराजः ।  प्रताप :- (दीर्घ निःश्वस्य मुखम् उन्नमय्य च) हा धिक् । विजयध्वनिं कृत्वा त्वम् अपि किम् एवं मां लज्ज्यसे भ्रातः। सर्वदार :- प्राणाधार! किम् इदं भवान् वदति? स्वधर्माय भवता सर्व किम् अपि कृतम् । स्वाधीनतायै सर्वं किम् अपि सोढम् । भवतः सदा विजयः एव भविष्यति । 

 

5) अधोलिखितेषु अष्टसु षण्णां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत ।  i) सर्वदमनस्य मणिबन्धे किम् आबद्धम् आसीत्?  ii) कस्तूरी कस्माद् जायते?  iii) लोकहितं मम करणीयम् इति गीतस्य रचनाकारः कः?  iv) पञ्चतन्त्रस्य रचना केन कृता?  v) अस्माभिः की दृशानि कर्माणि सेवितव्यानि?  vi) सर्वे प्राणिन: केन तुष्यन्ति?  vii) “संघेशक्तिः” इति पाठस्य कथा हितोपदेशस्य कस्माद् परिच्छेदात् सम्पादिता विद्यते? —  viii) काव्येषु किं रम्यम् उच्यते? 

 

निर्देश : – प्रश्नसंख्या 6-9 पर्यन्तं रेखाङ्कितपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरूत ।  6) ततस्तं सो भूत्वा दशति ।  7) भवान् सत्यं वदति।  8) भवतः सदा विजय एव भविष्यति ।  9) मेघान् गगने अवलोक्य नन्दामि ।  10) प्रश्नपत्रमतिरिच्य स्वपाठ्यपुस्तकात् द्वौ श्लोको लिखत ।  11) अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा एतदाधारितप्रश्नानाम् उत्तराणि यथानिर्देशं लिखत ।  परेषाम् उपकारः परोपकारः उच्यते । “सर्वः स्वार्थ समीहते” इत्यपि कस्यचित् कवेः उक्ति: अस्ति । स्वार्थाय सर्वेऽपि प्राणिनः जीवन्ति । किन्तु यस्य जीवनम् अन्येभ्यः अस्ति, अपरेषां प्राणिनां सुखाय यः प्रयतते, कष्टं सहतेच, वस्तुत: तस्यैव जीवनं सार्थकम् अस्ति । पश्य, गावः अन्येभ्यः दग्धं प्रयच्छन्ति, अतः जनाः “मातर” इति वदन्ति । नदी अपि स्वजलं स्वयं न पिबति, अन्येषां प्राणिनां कृते ददाति | मेघान् पश्यत । स्वजलं सर्वेभ्य: वितरन्ति । पुष्पाणि सर्वेभ्यः सुगन्धं वितरन्ति । वृक्षाः फलानि प्रयच्छन्ति । मातृसमा उपकारिणी का विद्यते जगति? अतः स्वार्थ विहाय अन्येभ्य: जीवनमेव वरम् ।  क) अस्य गद्यांशस्य समुचितं शीर्षकं लिखत ।  ख) यथा निर्देशं प्रश्नानामुत्तराणि लिखत ।       i) सर्वे किं समीहन्ते?      ii) का: अन्येभ्य: दुग्धं प्रयच्छन्ति?      iii) नदी किं न पिबति?      iv) किं वरं विद्यते?     v) किन्नाम परोपकारः?  ग) यथा निर्देशं प्रश्नानामुत्तराणि लिखत |     i) “वृक्षाः फलानि प्रयच्छन्ति” । अत्र कर्तृपदं किम् ? लिखत ।    ii) “स्वार्थाय सर्वेऽपि जीवन्ति ।” अत्र सर्वनामपदं किम् ? लिखत ।    iii) “मातृसमा उपकारिणी का विद्यते?” अत्र विशेषणपदं किम् ? लिखत ।    iv) “अत:स्वार्थ विहाय अन्येभ्य: जीवनमेव वरम् ।” अत्र विशेष्यपदं किम् ? लिखत । 

 

12) अधोलिखित पदयोः सन्धिविच्छेदं कृत्वा सन्धेः नामापि लिखत ।  i) महर्षिः  ii) शिवोऽहम् 

 

13) अधोलिखित पदयोः सन्धिं कृत्वा सन्धेः नामापि लिखत ।  i) गै+अकः  ii) शिवस्+च 

 

14) अधोलिखित रेखाङ्कित पदेषु समस्तपदानां विग्रहम् अथवा विग्रहपदानां समासं कृत्वा समासस्य नामापि लिखत ।  i) अहो! इदं तु विशालभवनं विद्यते ।  ii) भरतशत्रुघ्नौ प्रातरौ आस्ताम् ।  iii) दिन दिन प्रति योगाभ्यास: कर्तव्यः । 

 

15) अधोलिखित रेखाङ्कित पदेषु विभक्तिं तत् कारणञ्च लिखतः।  i) जलं विना जीवनं नास्ति ।  ii) पार्वती “नमः शिवाय” इति जपम् अकरोत् ।  iii) मन्दिरम् उपर्युपरि ध्वजः विद्यते । 

 

16) कोष्टके प्रदत्तप्रकृति प्रत्ययाभ्यां शब्द निर्माय वाक्यं पूरयत ।  i) श्रीधरः ……….. आसीत् । (धंन+इनि)  ii) ………. बाला: पाठं पाठयति । (शिक्षक+टाप) 

 

17) अधोलिखित वाक्ययो: रेखाङ्कित पदयोः प्रकृतिप्रत्ययौः पृथक् कृत्वा लिखत ।  i) सा बुद्धिमती अस्ति।  ii) शिवस्य पत्नी पार्वती अस्ति । 

 

18) मञ्जूषायां प्रदत्तैः अव्ययपदैः रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत ।   इतस्ततः, अधुनैव, वृथा, श्वः  i) अहं (i)………… देहलीं गमिष्यामि ।  ii) तृणानि (ii)…………….. विकीर्णानि आसन् ।  iii) वयम् (iii)………… कार्य सम्पादयामः । 

 

अधोलिखित वाक्यानां वाच्य परिवर्तनं कुरूत । (प्रश्नसंख्या 19-21 पर्यन्तम्)  19) जनः ग्रामं गच्छति ।  20) भगिन्या वस्त्रं प्रक्षाल्यते।  21) मया नगरं गम्यते । 

 

22) घटिका चित्र सहायतया संस्कृतेन शब्दैः रिक्तस्थाने समयलेखनं कुरूत ।  i) महेशः रात्रौ ……….. शयनं करोति । ii) “शताब्दी” रेलयानं ……….. जयपुरात् देहली गच्छति ।

 

23) अधोलिखितानि वाक्यानि शुद्धानि कुरूत ।  i) कृषक: प्रात: क्षेत्रस्य प्रतिगच्छति ।  ii) हट्टे त्रयः महिला: वस्तूनि क्रीणन्ति ।  iii) अहं रोटिका खादामि। 

 

24) भवान् राजकीयमाध्यमिक विद्यालय सुन्दर नगरस्य दशम्या कक्षायाः छात्र: नरेन्द्रः अस्ति ।  स्व विद्यालयस्य प्रधानाध्यापकाय अस्वास्थ्य कारणेन अवकाशार्थं प्रार्थना पत्रं लिखतु । 

अथवा 

त्वं स्वकीयं मित्रं प्रतिस्वपरीक्षासिद्धता विषये अधोलिखितपत्रमञ्जूषा सहायतया रिक्त स्थानानि पूरयित्वा लिखत । ।  परिजना:, विशेषकक्षां, सन्निकटे, कालः, प्राप्तुं निर्माय, अधीयान: सर्वदा  सुनगरम्  18 मार्च 2019  प्रियमित्र! कवीन्द्र!  कुशली सन् कुशलं कामये । मा. शि. बोर्डपरीक्षा (i) ………. वर्तते । अहं समयसारिणी (ii) ………… योजनया अधीयान: अस्मि । अधुना मम (iii) ……….. अपि मम सहयोगे रताः सन्ति । गुरव: सर्वोत्तमान् अङ्कान् (iv) ……… विद्यालये (v) ……… सञ्चालयन्ति । ममापि लक्ष्यं तदेव वर्तते । भवानपि योजनया एव (vi) ……… स्याद् । गतः (vii) ……… न पुनरायाति, इति सूक्ति (viii) ……… अपि स्मर ।  भवन्मित्रम्  – नरेन्द्र : 

 

25) मञ्जूषाया: उचितपदैः “वसतिस्वच्छता” इतिविषये संवादं पूरयत ।  नालीना, सुन्दर स्वच्छता, कदा, श्वः  वामतः, आरभ्य, त्वं  महेश : – निरञ्जन! (i) ……… रविवासरः, तव का योजना वर्तते?  निरञ्जन : – अरे (ii) ……… न जानासि? रविवासरे सर्वे मिलित्वा वसतेः स्वच्छता करणीयास्ति ।  महेश :- अहो! उत्तमः विचारः । सर्वेः श्व: (iii)……… गम्यते?  निरञ्जन :- प्रातः अप्टवादनाद् (iv)……… कार्यमिदं भविष्यति ।  महेश :- पूर्व कस्य भागस्य (v)……… करिष्यते?  निरञ्जन :- (vi)……… विद्यामानस्य अद्यस्य उद्यानस्य आदौ करिष्यामः ।  महेश :- तेन तद् रमणीयं (vii) ……… च भविष्यति ।  निरञ्जनः – (viii)……… स्वच्छता योजनायां स्वीकृता एव । 

 

26) आधोलिखितेषु षड्सु वाक्येषु केषाञ्चन चतुर्णा वाक्यानां संस्कृतेन अनुवादं कुरूत । i) महिला कुए से जल लाती है।  ii) तुम भी जाओ।  ii) दस बज गए है।  iv) मैं गणित व विज्ञान पढ़ता हूँ।  v) मित्र को दूध अच्छा लगता है ।  vi) मैं ज्ञानी हूँ। 

 

27) अधः प्रदत्तचित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्त शब्दानां सहायतया संस्कृतेन षड् वाक्यानि निर्माय लिखत। शोभायात्रायाम्, फलकानि, संस्कृतदिनम्, पंक्तिः वदतु संस्कृतम्, आनन्देन  संस्कृतशोभायात्रा (रेली) का चित्र बनाना है, जिसमें छात्र-छात्राए लम्बी दो पंक्ति बनाकर चल रहे हो । छात्र-छात्राओं के हाथो में तख्तियाँ (बोर्ड) हो । सबसे आगे दो छात्रों ने बैनर पकड़ रखा । हो, जिसपर “संस्कृतशोभायात्रा” लिखा हुआ हो । 

अथवा 

मञ्जूषायां प्रदत्त शब्दानां सहायतया रिक्तस्थानानि पूरयित्वा अनुच्छेदं लिखत ।  शिवस्य. मनोहरः, पृष्टतः, निकषा, सुन्दराणि, तरन्ति  i) पर्वतस्य (i)……… ग्रामः अस्ति ।  ii) ग्रामे (ii)……… उपवनानि सन्ति ।  iii) मध्ये च भगवतः (iii)……… देवालयोऽस्ति ।  iv) पर्वतं (iv)……… एका नदी प्रवहति ।  v) ग्राम जना: नद्यां (v)………।  vi) ग्रामस्य विद्यालयः अतीव (vi)……… अस्ति । 

 

28) अधोलिखितवाक्यानि क्रम रहितानि सन्ति । यथा क्रम संयोजनं कृत्वा लिखत । (कथा दृष्ट्या)  i) नद्याः तटे फलोपेतः जम्बूवृक्षः आसीत् ।  ii) मकरः वानरेण पातितानि मधुरफलानि आस्वाद्य अचिन्तयत् ।  iii) तस्य शाखायां वानर: वसति स्म ।  iv) वानर: मकरस्थ प्रयासं वुद्धि चातुर्येण विफलीकृतवान् ।  v) एकदा एक: मकर: नद्यां वसति स्म ।  vi) “फलानि अतिमधुराणि” अत: वानर हृदयन्तु अतीव मधुरं स्यात् अत: वानर हृदयं खादामि । 

SANSKRIT CLASS 10TH QUESTION PAPER 2016 (RBSE)

RAJASTHAN BOARD EXAMINATION, 2016

CLASS 10th

संस्कृतम 

समय: 3¼ घंटे                                                                                                                                                             अधिकतम अंक: 80


परीक्षाओं के लिए सामान्य निर्देश:-

1. सभी प्रश्न करने अनिवार्य हैं। 

2. सभी प्रश्नों के अंक प्रश्न के सामने अंकित हैं। 


प्र.1. अधोलिखितम अपठितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम उत्तराणि लिखत- 

गंगानदी भारतस्य पवित्रतमा नदी। यमुनानदी अपि पूज्या नदी अस्ति। सरस्वतीनदी लुप्ता अभवत इति जनानां विश्वासः। उत्तरप्रदेशस्य प्रयागनगरम एतासां तिसृणां नदीनां संगमे तिष्ठति। कावेरी, तुंगभद्रा, गोदावरी, नर्मदा, चर्मण्वती, कृष्णा भारतस्य प्रसिद्धाः नद्यः सन्ति। नदीनां संगमेषु अस्माकं तीर्थस्थानानि सन्ति। जनाः तासु नदीषु स्नात्वा, मन्दिराणां दर्शनं च कृत्वा हर्षम अनुभवन्ति। 

(क) एकपदेन उत्तरत- 

    (I) का नदी लुप्ता अभवत?  

    (II) कुत्र अस्माकं तीर्थस्थानानि सन्ति?  

(ख) पूर्णवाक्येन उत्तरत- 

    (I) प्रयागनगरं कुत्र तिष्ठति?  

(ग) निर्देशानुसारम उत्तरत- 

    (I) उपर्युक्त गद्यांशे ‘अपूज्या‘ इति पदस्य विलोमपदं लिखत।  

    (II) ‘जनाः हर्षम अनुभवन्ति‘ अस्मिन वाक्ये कर्त्ता कः?  

    (III) ‘गंगानदी पवित्रतमा‘ इत्यत्र विशेषणपदं किम?  

    (IV) ‘भारतस्य नद्यः सन्ति‘। अत्र क्रियापदं लिखत।  

 

प्र.2. अधोलिखितम अपठितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम उत्तराणि यथानिर्देशं लिखत- 

संस्कृतभाषायाः वैज्ञानिकतां विचार्य एव सग्णकविशेषज्ञाः कथयन्ति यत संस्कृतमेव सग्णकस्य कृते सर्वोत्मा भाषा विद्यते। अस्याः वाङमयं वेदैः, पुराणैः, नीतिशास्त्रैः चिकित्साशास्त्रादिभिश्च समृद्धमस्ति। कालिदाससदृशानां विश्वकवीनां काव्यसौन्दर्यम अनुपममई चाणक्यरचितम अर्थशास्त्रं जगति प्रसिद्धमस्ति। गणितशास्त्रे शून्यस्य प्रतिपादनं सर्वप्रथमं भास्कराचार्यः सिद्धान्तशिरोमणौ अकरोतई चिकित्साशास्त्रे चरकसुश्रुतयोः योगदानं विश्वप्रसिद्धमई भारतसर्वकारस्य विभिन्नेषु विभागेषु संस्कृतस्य सूक्तयः ध्येयवाक्यरूपेण स्वीकृताः सन्ति। भारतसर्वकारस्य राजचिवने प्रयुक्तां सूक्तिं ‘सत्यमेव जयते‘ सर्वे जानन्ति। एवमेव राष्टिंय शैक्षिकानुसन्धानप्रशिक्षणपरिषदः ध्येयवाक्यं ‘विद्ययाऽमृतमश्नुते‘ वर्तते। 

(क) एकपदेन उत्तरत- 

    (I) अर्थशास्त्रं केन रचितम?  

    (II) शून्यस्य प्रतिपादनं सर्वप्रथमं भास्कराचार्यः कुत्र अकरोत?  

    (III) कस्य कृते संस्कृतमेव सर्वोत्तमा भाषा विद्यते?  

    (IV) चिकित्साशास्त्रे कयोः योगदानं विश्वप्रसिद्धम?  

(ख) पूर्णवाक्येन उत्तरत- 

     (I) भारतसर्वकारस्य राजचिवनं किम अस्ति?  

    (II) विद्ययाऽमृतमश्नुते कस्य ध्येय वाक्यम?  

    (III) केषां कवीनां काव्यसौन्दर्यम अनुपमम?  

(ग) अस्य अनुच्छेदस्य उपयुक्तं शीर्षकं लिखत।  

(घ) यथानिर्देशं प्रश्नान उत्तरत- 

    (I) ‘‘सर्वोत्मा भाषा विद्यते‘‘ अत्र विशेषणपदं किम?  

    (II) ‘‘संग्णकविशेषज्ञाः कथयन्ति‘‘ अत्र कर्तृपदं लिखत।  

    (III) ‘अविचार्य‘ इत्यस्य विलोमपदं गद्यांशात चित्वा लिखत।  

    (IV) ‘‘सूक्तयः स्वीकृताः सन्ति‘‘ इत्यत्र क्रियापदं लिखत।  

 

प्र.3. भवती रेखा। भवत्याः राजकीय-आदर्श-उच्चमाध्यमिक-विद्यालये स्वच्छतादिवसः समायोजितः आसीतई विषयेऽस्मिन एकं पत्रं स्वमित्रं प्रति लिखत। 

अथवा 

भवान सुरेशः। मातरं प्रति अद्योलिखितं पत्रं  मंजूषापद सहायतया लिखत। 

वार्षिकोत्सवः, अभिनयम, मुख्यातिथिः, कुशलम, अध्ययनम, पितरम, भवदीयः, सर्वेभ्यः 

चारूनगरात 11/10/15 

पूजनीयाः मातृचरणाः! 

नमोनमः। अत्र ……………………………तत्रास्तु। मम विद्यालये ………………………………… आसीतई तत्र अहम एकम ……………………………… कृतवानई मन्त्रिमहोदयः ………………………. रूपेण आगतवानई मम ………………………………. सम्यक चलति। गृहे …………………….. नमोनमः। अहं …………………….. प्रणमामि। 

………………….. 

सुरेशः 

प्र.4. मंजूषातः उचितानि पदानि चित्वा पिता-पुत्रयोः सम्भाषणं लिखत। 

आपणम, शीघ्रम, पुस्तकम, फलानि, करोषि, शतम, स्यूतम, आगच्छामि। 

पिता – पुत्र! किं ……………………………………………त्वम? 

पुत्रः – …………………………………………. पठामि, पितः। 

पिता – पुत्र! …………………………………………..गत्वा आगच्छसि किम? 

पुत्रः – पितः! …………………………………………..लिखित्वा गच्छामि। 

पिता – आपणतः ………………………………………….. आनय। 

पुत्रः – …………………………………….. रूप्यकाणि यच्छतु। 

पिता – ………………………………………….. नीत्वा आपणं गच्छ। 

पुत्रः – अहं गत्वा शीघ्रम ………………………………………….. 

 

प्र.5. अधः चित्रं दृष्टवा  मंजूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया वाक्यानि रचयत। 

खगाः , विकसन्ति, क्रीडन्ति, बालाः, उयन्ते, कन्दुकेन, कूजन्ति, सूर्यः, कमलानि 

अथवा 

अधोलिखितम अनुच्छेदं म०जूषायाः सहायतया पूरयित्वा लिखत- 

आहारार्थम, पश्यति, अनेकानि, उत्पतति, कुपितः, गच्छति, पक्वानि, एकः 

    (I) ……………………………….. जम्बुकः अस्ति। सः एकदा। 

    (II) ……………………………….. वने भ्रमति। एकत्र सः द्राक्षालतां। 

    (III) ………………………………..। लतायामई 

    (IV) ……………………………….. द्राक्षाफलानि सन्ति। तानि 

    (V) ………………………………..। द्राक्षां खादितुम उपरि। 

    (VI) ……………………………….. तथापि फलानि न प्राप्नोति। जम्बूकः 

    (VII) ……………………………….. भूत्वा द्राक्षाफलानि दूषयति। अनन्तरं स्वस्थानं। 

    (VIII) ………………………………..। 

 

प्र.6. पाठयपुस्तकात द्वौ श्लोकौ लिखत यौ अस्मिन प्रश्नपत्रे न स्यातामई 

 

प्र.7. अधोलिखितेषु पदेषु सन्धिविच्छेदम अथवा सन्धिं कृत्वा सन्धेः नामानि लिखत- 

    (I) प्रति – आगच्छति।  

    (II) मनोरथः  

    (III) वाक + ईशः  

 

प्र.8. अधोलिखितवाक्येषु रेखांकितसमस्तपदानां विग्रहम अथवा विग्रहपदानां समासं कृत्वा समासस्य नामानि लिखत- 

    (I) अहं पीताम्बरं धारयामि।  

    (II) तत्र केशवः गोपालः च कन्दुकेन क्रीडतः।  

    (III) मूर्खाः प्रतिकूलम आचरन्ति।  

 

प्र.9. कोष्ठकेषु प्रदत्तैः शब्दैः प्रकृतिप्रत्ययानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत- 

    (I) लोकहितं मम ……………………….। कृ + अनीयर  

    (II) अहं …………………………… न खादामि। गम + शतृ  

    (III) लोके ……………………………… दुर्लभमई नर + त्व  

    (IV) सा ……………………………….. मधुरं गायति। बालक + टाप  

 

प्र.10. मंजूषायां प्रदत्तैः अव्ययपदैः रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत- 

हसः, यथा-तथा, विना, मा 

    (I) ………………………. गुरूः, ……………………………………शिष्यः।  

    (II) …………………………… सोमवासरः आसीतई  

    (III) उच्चैः ……………………………… हसतु।  

    (IV) ज्ञानं ……………………………….. न सुखमई  

 

प्र.11. अधोलिखितवाक्यानां वाच्यपरिवर्तनं कृत्वा लिखत। 

    (I) सा गीतां पठति।  

    (II) मया नाटकं दृश्यते।  

    (III) त्वं कुत्र तिष्ठसि।  

    (IV) तेन भोजनं पच्यते।  

 

प्र.12. घटिकाचित्रस्य सहायतया अंकानां स्थाने संस्कृतशब्देषु समयलेखनं करणीयम- 

    (I) संस्कृतसमाचारः प्रतिदिनं प्रातः ……………………… आगच्छति।  

    (II) अहं …………………….. कार्यालयं गच्छामि। 

    (III) वयं रात्रौ ………………………… वादने शयनं कुर्मः।  

 

प्र.13. (I) ‘द्वौ‘ इति संख्यापदस्य स्वरचितवाक्ये प्रयोगः करणीयः।  

              (II) 20 इति संख्यां संस्कृतभाषायां शब्दे लिखत।  

 

प्र.14. अधोलिखितं वाक्यद्वयं शुद्धं कृत्वा लिखत। 

    (I) पिता सह पुत्रः गच्छति।  

    (II) त्वं तत्र गच्छतु।  

 

प्र.15. अधोलिखितं गद्याशं पठित्वा प्रश्नानाम उत्तराणि लिखत- 

आदेशं प्राप्य उभौ प्राचलतामई तत्रोपेत्य काष्टपटले निहितं पटाच्छाादितं देहं स्कन्धेन वहन्तौ न्यायाधिकरणं प्रति प्रस्थितौ। आरक्षी सुपुष्टदेह आसीत, अभियुक्तश्च अतीव कृशकायः। भारवतः शवस्य स्कन्धेन वहनं तत्कृते दुष्करम सः भारवेदनया क्रन्दति स्म। तस्य क्रन्दनं निशम्य मुदित आरक्षी तमुवाच- ‘‘रे दुष्ट! तस्मिन दिने त्वयाऽहं चोरिताया मंजूषाया ग्रहणाद वारितः। इदानीं निजकृत्यस्य फलं भुडक्ष्व। अस्मिन चौर्याभियोगे त्वं वर्षत्रयस्य कारादण्डं लप्स्यसे‘‘ इति प्रोच्य उच्चैः अहसतई यथाकथ०िंचद उभौ शवमानीय एकस्मिन चत्वरे स्थापितवन्तौ। 

(क) एकपदेन उत्तरत- 

    (I) आरक्षी कीदृशः आसीत?  

    (II) कृशकायः कः आसीत? 

(ख) पूर्णवाक्येन उत्तरत-  

    (I) पटाच्छादितं देहं स्कन्धेन वहन्तौ कं प्रति प्रस्थितौ? 

(ग) ‘‘आदेशं प्राप्त उभौ प्राचलताम‘‘ इत्यत्र कर्तृपदं लिखत।  

(घ) ‘‘स्कन्धेन वहनं दुष्करम आसीत‘‘। इत्यत्र विशेषणपदं किम  

() त्वं वर्षत्रयस्य कारादण्डं लप्स्यसे। अस्मिन वाक्ये क्रियापदं चित्वा लिखत।  

 

प्र.16. अधो लिखितं पद्यं पठित्वा यथानिर्देशं प्रश्नान उत्तरत- उदीरितोऽर्थः पशुनापि गृहयते, हयाश्च नागाश्च वहन्ति बोधिताः। अनुक्तमप्यूहति पण्डितोजनः, परेग्तिज्ञानफला हि बुद्धयः।। 

(क) एकपदेन उत्तरत- 

    (I) अनुक्तं कः ऊहति?  

    (II) उदीरितोऽर्थः केन गृहयते?  

(ख) परेग्तिज्ञानफलाः काः भवन्ति?  

(ग) ‘‘उदीरितः अर्थः‘‘ इत्यत्र विशेष्यपदं लिखत।  

(घ) ‘‘नागाः वहन्ति‘‘ इत्यत्र कर्तृपदं लिखत।  

() ‘‘अश्वाः‘‘ इत्यस्य पर्यायपदं पद्यांशात चित्वा लिखत।  

 

प्र.17. अधो लिखितं नाटयांशं पठित्वा प्रश्नानाम उत्तराणि लिखत। 

चाणक्यः- अयमीदृशो विरोधः यत त्वमद्यापि राजापथ्यकारिणोऽमात्यराक्षसस्य गृहजनं स्वगृहे रक्षसि। चन्दनदासः- आर्य! अलीकमेततई केनाप्यनार्येण आर्याय निवेदितमई चाणक्यः- भो श्रेष्ठिन! अलमाशटया। भीताः पूर्वराज पुरुषाः पौराणामिच्छतामपि गृहेषु गृहजनं निक्षिप्य देशान्तरं व्रजन्ति। ततस्तत्प्रच्छादनं दोषमुत्पादयति। चन्दनदासः- एवं नु इदमई तस्मिन समये आसीदस्मद गृहे अमात्यराक्षसस्य गृहजन इति। चाणक्यः- पूर्वम ‘अनृतम‘ इदानीम ‘‘आसीत‘‘ इति परस्परविरूद्धे वचने। (VI) 

(क) एकपदेन उत्तरत- 

    (I) कस्य गृहजनं स्वगृहे रक्षसि?  

    (II) तत किं दोषम उत्पादयति?  

(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत- 

    (I) पूर्व राजपुरुषाः गृहजनं गृहेषु निक्षिप्य कुत्र व्रजन्ति ?  

(ग) ‘सत्यम‘ इति पदस्य विलोमपदं नाटयांशात चित्वा लिखत।  

(घ) ‘‘गृहजनः आसीत‘‘ इत्यत्र क्रियापदं लिखत।  

() ‘‘भीताः राजपुरुषाः‘‘ इत्यत्र विशेषणपदं लिखत।

 

प्र.18. ‘‘आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान रिपुः‘‘ इति सूक्तेः भावार्थं संस्कृतभाषायां लिखत। 

 

प्र.19. व्यायामो हि सदा पथ्यो बलिनां स्निग्धभोजिनामई स च शीते वसन्ते च तेषां पथ्यतमः स्मृतः।।

उपर्युक्त-श्लोकस्य अन्वयम आश्रित्य रिक्तस्थानानि पूरयत।

(I) बलिनां ………………………………………………….. । 

(II) सदा हि ………………………………………………….. पथ्यो ।

(III) तेषां स ………………………………………… च वसन्ते च ।

(IV) …………………………………………………. स्मृतः। 

 

प्र.20. रेखाटितपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- 

    (I) शरीरस्य आयासजननं कर्म व्यायामः इति कथ्यते।  

    (II) व्याघ्रं दृष्टवा धूर्तः वट्ठगालः अवदतई  

    (III) भार्या गृहकार्ये संलग्ना अस्ति।  

 

प्र.21. अधो लिखितानि वाक्यानि क्रम रहितानि। यथाक्रमं संयोजनं कृत्वा लिखत- 

    (I) एकदा प्रातः वट्ठगालः वकम अवदत-श्वं त्वं मया सह भोजनं कुरू।  

    (II) कुटिलः वट्ठृगालः स्थाल्यां वकाय क्षीरोदनम अयच्छतई  

    (III) एकस्मिन वने वट्ठृगालः वकः च निवसतः स्म।  

    (IV) भोजनकाले वकस्य च॰चुः स्थालीतः भोजनग्रहणे समर्था न अभवतई  

    (V) सः वकः भोजनाय अग्रिमदिने वट्ठगालस्य निवासम अयच्छतई  

    (VI) वकः केवलं क्षीरोदनम अपश्यत तु वट्ठगालः सर्वम अभक्षयतई  

 

प्र.22. ‘क‘ स्तम्भे पदानि दत्तानि। ‘ख‘ स्तम्भे क्रमरहिताः तेषां समानार्थकशब्दाः दत्ताः। उचितं मेलनं कृत्वा लिखत- 

        (क)                                                                                (ख) 

(I) काकाः                                                                           अधुना  

(II) सम्प्रति                                                                           सर्पः  

(III) उरगः                                                                           गजः  

(IV) अहरहः                                                                       गर्दभः  

(V) करी                                                                             वायसाः  

(VI) खरः                                                                          प्रतिदिनम

×

Hello!

Click one of our representatives below to chat on WhatsApp or send us an email to info@vidhyarthidarpan.com

×